UNL (toen VSNU) heeft in de periode 2016-2017 samen met experts van universiteiten definities opgesteld voor het monitoren van open access publicaties. Met behulp van deze definities hebben de universiteiten de eerste formele meting over 2016 opgeleverd aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen eind 2017, met als resultaat 42% open access artikelen in 2016 in Nederland. In 2017 is dit gestegen naar 50%. Het percentage is daarna verder gestegen: 

• 54% in 2018
• 62% in 2019
• 73% in 2020
• 82% in 2021
• 89% in 2022
• 92% in 2023

Deze percentages moeten beschouwd worden als een eerste monitoring van de open access publicaties. Nog niet alle onderliggende metingen zijn even valide en betrouwbaar.

Tab.1: Percentages OA-publicaties 2016-2024 Nederlandse universiteiten per categorie

[1] Om te bepalen welke tijdschriften open access beschikbaar zijn, hebben we ons gebaseerd op de Directory of Open Access Journals (DOAJ). Dit is een online register van open access, peer-reviewed tijdschriften.

[2] Onder “Hybride en niet DOAJ OA” verstaan we open artikelen in betaalde tijdschriften en open artikelen in open tijdschriften die niet zijn opgenomen in de DOAJ;

[3] “Alleen groen OA” betreft artikelen die alleen open access toegankelijk zijn doordat ze beschikbaar zijn via een ‘trusted repository’. In ‘trusted repositories’ is dus niet gezocht naar artikelen uit DOAJ-tijdschriften en hybride artikelen.

Open Access is een brede, internationale beweging die streeft naar gratis, open en permanente online toegang tot wetenschappelijke output, zoals publicaties, onderzoeksdata en onderwijsmateriaal.

Een publicatie of andere output is open access als er geen financiële, juridische of technische belemmeringen zijn om toegang te krijgen - dat wil zeggen dat iedereen het kan lezen, downloaden, kopiëren, verspreiden, afdrukken en hergebruiken, in overeenstemming met de licentie.

Open access verschilt van het abonnementsmodel, waarbij wetenschappelijke output alleen beschikbaar is voor abonnementhouders (meestal een bibliotheek).

Peter Suber, één van de voortrekkers van de open access-beweging, geeft deze definitie.

• De resultaten van wetenschappelijk onderzoek kunnen sneller en onder een breder publiek worden verspreid: wetenschappers van over de hele wereld, maar ook professionals, beleidsmakers, journalisten en de maatschappij als geheel.
• Het onderzoek kan dan een grotere en sneller merkbare impact hebben op vervolgonderzoek, praktijk en beleid.
• Er zijn ook voordelen voor de onderzoeker: open access-publicaties hebben een grotere zichtbaarheid dan publicaties die achter een betaalmuur zitten.

• Bekijk onze pagina Aan de slag. 
• Neem contact op met het open access-team van je universiteit als je vragen hebt.