Beleid van onderzoeksfinanciers

Open Access-eisen van onderzoeksfinanciers in Nederland

Onderzoeksfinanciers spelen een cruciale rol in wetenschappelijke ontwikkelingen door essentiële ondersteuning te bieden voor onderzoek binnen een breed scala aan disciplines. Steeds meer van deze organisaties stimuleren inmiddels ook de open access-transitie door subsidieontvangers te verplichten hun onderzoeksresultaten vrij beschikbaar te maken.

De voor Nederlandse onderzoekers meest relevante subsidieverstrekkers, NWO, ZonMw en ERC, zijn lid van cOAlition S, een coalitie die als doel heeft de overgang naar volledige open access voor wetenschappelijke publicaties te versnellen. Deze financiers hebben duidelijke open access-richtlijnen geïmplementeerd en dragen ook financieel bij door subsidie beschikbaar te stellen voor de kosten van open access-publicaties.

In 2018 lanceerde cOAlition S Plan S, een beleid dat vereist dat door deze instanties gefinancierde onderzoekers al hun werk open access publiceren met een Creative Commons-licentie. Het beleid verbiedt het gebruik van subsidies voor Article Processing Charges (APCs) in hybride tijdschriften (tijdschriften die zowel abonnementskosten als APCs in rekening brengen). Gesubsidieerde onderzoekers mogen uit hun onderzoeksbudget alleen APCs betalen voor publicaties in volledig open access tijdschriften (Gold open access) die transparant zijn over hun tarieven.

Financiers onder cOAlition S

Dit zijn de belangrijkste financiers voor onderzoekers die verbonden zijn aan Nederlandse universiteiten:

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO): NWO volgt Plan S en verplicht open access voor alle publiek gefinancierd onderzoek. (NWO Open Access Beleid)
ZonMw: Als onderdeel van haar inzet voor open access vereist ZonMw, een belangrijke financieringsinstantie voor gezondheidsonderzoek in Nederland, ook open access publicatie voor al haar gefinancierde projecten. (ZonMw Open Access Beleid)
Horizon Europe: Als opvolger van Horizon 2020 volgt Horizon Europe de principes van Plan S en vereist open access voor publicaties die voortkomen uit EU-financiering. (Horizon Europe Open Access Beleid)

Belangrijkste beleid van cOAlition S financiers

Verplichte Open Access: Van alle peer-reviewed artikelen die voortkomen uit onderzoek gefinancierd door een lid van cOAlition S moet ofwel de definitieve versie (‘Version of Record’) ofwel het geaccepteerde manuscript (‘Author Accepted Manuscript’) vrij beschikbaar worden gesteld via open access met een Creative Commons-licentie. Het onderzoek moet worden gepubliceerd zonder enige embargoperiode.
Geen financiering voor APCs in Hybride Tijdschriften: cOAlition S staat onderzoekers niet toe om subsidies te gebruiken om artikelen in hybride tijdschriften te publiceren. Wel financieren ze APCs voor volledig open access tijdschriften.
Boeken en boekhoofdstukken: cOAlition S raadt ook open access-publicatie van boeken en boekhoofdstukken aan, maar laat financiers ruimte zelf het concrete beleid in te vullen. ERC is hierin strenger dan NWO; het verdient dus aanbeveling de voorwaarden van je eigen subsidieverstrekker goed door te lezen. De meeste cOAlition S-financiers hebben speciale fondsen (zoals het NWO Boekenfonds) om de kosten van Book Processing Charges (BPCs) te dekken.
Data en Open Science: cOAlition S ondersteunt ook open science-praktijken, waaronder het open delen van onderzoeksdata, zodat alle aspecten van onderzoek toegankelijk en herbruikbaar zijn voor anderen.

Hoe kun je voldoen aan de beleidseisen van jouw financier?

Publiceer in Volledig Open Access Tijdschriften: Onderzoekers kunnen subsidies gebruiken om te publiceren in tijdschriften die volledig open access zijn, waardoor ze voldoen aan de vereisten van Plan S. De Directory of Open Access Journals (DOAJ) is een betrouwbare bron om geschikte tijdschriften te vinden.
Gebruik Open Access Repositories: Als publiceren in een open access-tijdschrift niet mogelijk is, kunnen onderzoekers (een versie van) hun werk deponeren in open access repositories, zoals institutionele repositories of preprint-repositories zoals arXiv. Vrijwel altijd volstaat de auteursversie (AAM). Voor NWO-beurzen verstrekt vóór 2021 volstaat ook een preprint (het manuscript zoals oorspronkelijk ingediend) als de uitgever het delen van de AAM niet toestaat.
Publiceer in Hybride Tijdschriften via onze uitgeversdeals: Hoewel cOAlition S-financiers geen APCs in hybride tijdschriften dekken, voldoet publicatie in een hybride tijdschrift wel aan de open access-voorwaarden van cOAlition S. Onderzoekers kunnen hierbij gebruik maken van de nationale uitgeversdeals. Let wel op dat sommige deals al in oktober of november het maximale aantal artikelen bereiken en dat artikelen die hierna worden geaccepteerd alsnog achter een betaalmuur kunnen belanden; het verdient daarom aanbeveling om artikelen ingediend bij een hybride tijdschrift te voorzien van een Rights Retention Statement (zie onder).
Maak gebruik van de Rights Retention Strategy. Bij deze strategie, ontwikkeld door cOAlition S, wordt alleen het auteursrecht van de gepubliceerde versie aan de uitgever overgedragen; onderzoekers behouden zelf de rechten op eerdere versies van hun artikel en hebben dus ook het recht een kopie van het Author Accepted Manuscript (AAM) te deponeren in een repository. Algemene informatie over RRS is te vinden op de website van cOAlitionS. Onderzoekers met NWO- of ERC-subsidie kunnen in deze FAQ praktische informatie vinden, waaronder een zogenaamd ‘Rights Retention Statement’ dat meteen bij indiening aan het artikel dient te worden toegevoegd.

Hulpmiddelen voor onderzoekers

Think. Check. Submit.

Een checklist om onderzoekers te helpen beoordelen of een tijdschrift of uitgever betrouwbaar is en open access-beleid volgt.

DOAJ

Directory of Open Access Journals, een betrouwbare bron om legitieme open access tijdschriften te vinden.

Institutionele Open Access Support Teams

Alle Nederlandse universiteiten hebben open access-teams die advies, begeleiding en ondersteuning bieden aan onderzoekers.