Invloed op eigendom bij het kiezen van een CC BY-NC of CC BY-NC-ND Creative Commons-licentie

Bij het publiceren van open access behouden auteurs het auteursrecht op hun werk en passen ze een open licentie toe die de voorwaarden voor hergebruik door anderen vermeldt. Dit is meestal een Creative Commons (CC) licentie. Wanneer auteurs echter een licentie kiezen met een NC en/of ND beperking, dragen ze vaak (maar onbewust) het exclusieve recht om de licentie te beheren over aan hun uitgever. Dit staat in de "License to Publish agreement", maar niet alle uitgevers communiceren dit duidelijk naar auteurs (bekijk voorbeelden van uitgeversbeleid).

Wanneer een licentie met een NC- en/of ND-beperking wordt gebruikt, omvat dit het recht om de licentie te beheren, het recht om de publicatie commercieel of in aangepaste vorm (bijvoorbeeld een vertaling) te hergebruiken en derden het recht te geven dit te doen. Uitgevers hoeven de auteur(s) hierover niet te raadplegen en zullen dat ook niet doen. Uitgevers kunnen naar eigen goeddunken toestemming geven voor commercieel hergebruik en derden laten betalen voor de toestemming om het werk te hergebruiken, te herdistribueren, aan te passen en/of verder bekend te maken. Op deze manier wordt het recht op commercieel hergebruik van een publicatie of het maken van bewerkingen een extra inkomstenstroom voor uitgevers. Dit in tegenstelling tot de gangbare veronderstelling dat de auteurs, als auteursrechthebbenden, deze rechten behouden.

Wat is de beste licentie om te kiezen?

Het is belangrijk om te controleren of het artikel onderhevig is aan specifieke eisen van financiers. Voor Horizon Europe en NWO projecten is het bijvoorbeeld verplicht om een CC-BY licentie toe te passen op artikelen, om maximaal hergebruik voor de publicatie te garanderen. Lees hier meer over de Plan S-regels die door veel financiers in hun beleid zijn opgenomen: https://www.coalition-s.org/about/. De instelling kan ook een beleid hebben over welke licentie gebruikt moet worden, neem hiervoor contact op met de open access contactpersoon van je instelling.

Zonder eisen van de financier of instelling heeft de auteur geen beperkingen op welke licentie te kiezen. Toch wordt meestal een CC-BY licentie^[1] aanbevolen, omdat deze de breedste vorm van hergebruik mogelijk maakt en tegelijkertijd de auteurs de meeste rechten behouden. Voor meer informatie over de Creative Commons licentietypen, zie de website pagina Creative Commons Licenties of raadpleeg de 'Guide to Creative Commons for Scholarly Publications and Educational Resources'.

Welke alternatieven heb je?

Het is belangrijk om te overwegen wat je wilt beschermen met een niet-commerciële of niet-afgeleide licentie. Als het een model, een afbeelding of gegevens zijn die je wilt beschermen, raden we de volgende stappen aan. Op deze manier blijft het recht om het object commercieel te hergebruiken en afgeleide producten te maken bij de auteur.

STAP 1: Bepaal het object dat je wilt beschermen.
STAP 2: deponeer het object in een vertrouwde repository voor publicatie en pas een CC BY-NC of CC BY-ND of CC BY-NC-ND licentie toe, afhankelijk van je behoeften.
STAP 3: Publiceer het artikel onder een CC BY-licentie en verwijs in het artikel naar het object dat eerder is gedeponeerd in het archief.

Betrouwbare data repositories zoals Zenodo, 4TU ResearchData of DataVerseNL nemen de controle over de licentie niet over van de depositeur. Auteurs behouden de rechten en permissies om hun gegevens, afbeeldingen, modellen of andere objecten te hergebruiken en te herdistribueren. Zodra het object veilig is gedeponeerd en voorzien van de juiste licentie, kunnen auteurs overgaan tot publicatie van het artikel onder een CC BY-licentie. Hierdoor kan de tekst van het artikel op grote schaal worden hergebruikt, terwijl het object wordt beschermd tegen ongeoorloofd commercieel hergebruik en afgeleide producten.