In Nederland

De ambitie van 100% open access 

De Nederlandse regering heeft het standpunt ingenomen dat publiek gefinancierd onderzoek vrij toegankelijk moet zijn. Dit heeft Staatssecretaris Sander Dekker reeds in november 2013 in een kamerbrief aan de Tweede Kamer geschreven. Hij koos daarbij welbewust voor de gouden route. Zijn ambitie is dat in tien jaar (2024) 100 procent van de Nederlandse wetenschappelijke publicaties open access is en in vijf jaar (2019) 60 procent. Indien er niet voldoende voortgang wordt geboekt, zullen er in 2016 voorstellen volgen om open access publiceren wettelijk verplicht te maken.

In 2016 werd de Amsterdam Call for Action on Open Science opgesteld tijdens een Open Science-bijeenkomst die werd georganiseerd door het Nederlandse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie op 4 en 5 april 2016 in Amsterdam. Daarin werd de ambitie van 100% open access meer kracht bij gezet en werd de datum ook bijgesteld naar 100% open access per eind 2020. De uitkomsten en acties zijn geformuleerd in de Amsterdam Call for Action on Open Science (Engelstalig). Zie de samenvatting en commentaren op de Call for Action (Engelstalig).

De regering legt de prioriteit bij de gouden route, omdat dit op termijn de meest duurzame route is. Het business model van uitgevers zal wijzigen en het biedt de beste garantie dat publicaties direct beschikbaar zijn. De groene route betekent vaak lange embargoperiodes. 

De regie over de transitie naar open access is neergelegd bij de VSNU (de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten). De VSNU stuurt de volgende activiteiten aan:

1. De onderhandelingen met de uitgevers. Afspraak is dat er geen nieuwe contracten worden gesloten zonder afspraken over open access. De onderhandelingen worden gevoerd in nauwe samenwerking tussen de VSNU en UKB (het samenwerkingsverband van universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek) en worden ondersteund door SURFmarket;

2. Het bereiken van internationale samenwerking op gebied van de open access;

3. De communicatie over open access: bevorderen van het bewustzijn over open access bij (maatschappelijke en universitaire) instellingen en wetenschappers;

4. Monitoren hoeveel artikelen er open access worden gepubliceerd. Hiervoor is in september 2015 het landelijke framework vastgesteld met definities waarmee vanaf 2016 gemonitord wordt. De eerste rapportage aan het ministerie van OCW staat gepland voor september 2016

Uitgebreide informatie over de voortgang van de transitie naar open access en de stand van zaken  van de onderhandelingen vindt U op de open access website van de VSNU. Raadpleeg ook de tijdlijn op deze website.

Wilt u op de hoogte blijven van de meest recente ontwikkelingen? Abonneer u dan op de periodieke nieuwsbrief van de VSNU.

Nationaal Plan Open Science

Op 9 februari 2017 werd in Den Haag het rapport Nationaal Plan Open Science (NPOS) gepresenteerd.

De betrokken partijen hebben voor de periode 2017-2020 ambities geformuleerd voor open science in Nederland. Deze ambities zijn onderverdeeld over vier thema's:

• 100% open access publiceren
• Onderzoeksdata optimaal geschikt maken voor hergebruik
• Erkennen en waarderen van onderzoekers
• Stimuleren en ondersteunen van open science

Open Science in Europees verband

Open access voor wetenschappelijke publicaties en hergebruik van onderzoeksdata staan hoog op de agenda van de Nederlandse regering. Ten tijde van het Nederlandse voorzitterschap van de EU in 2016 heeft de regering aandacht voor het onderwerp gevraagd bij andere EU-lidstaten.

Nederland spant zich in om de transitie van het traditionele publicatiemodel naar open science te versnellen. Europese samenwerking is daarbij cruciaal. In de wetenschap wordt immers steeds meer discipline overstijgend samengewerkt op internationaal niveau.