Steeds meer Open Access-artikelen in Nederland

Het aandeel artikelen van Nederlandse wetenschappers dat Open Access wordt gepubliceerd, blijft groeien. In 2023 is 92% van de peer-reviewed artikelen van onderzoekers aan Nederlandse universiteiten Open Access beschikbaar.

UNL Monitor

Sinds 2016 monitort Universiteiten van Nederland (UNL) het Open Access-percentage van peer-reviewed artikelen in Nederland, in lijn met afspraken met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Deze monitoring wordt uitgevoerd door de Open Access-output te verdelen in de categorieën "gold", "hybrid" en "green" (zie hieronder voor een korte toelichting). De onderstaande tabel toont de percentages per categorie:

Wat volgt

De Nederlandse universiteiten blijven vasthouden aan hun ambities voor 100% Open Access. In de komende jaren zal dit doel niet alleen betrekking hebben op peer-reviewed artikelen, maar op alle wetenschappelijke output (waaronder boeken en boekhoofdstukken). Daarnaast zal de focus steeds meer liggen op het voldoen aan de eisen van financiers (zoals die aangesloten bij cOAlitionS), op het investeren in de verdere professionalisering van onze uitgeversdeals, en op de uitbreiding van duurzame alternatieven in het uitgeverslandschap, zoals Diamond Open Access.

Open Access-taxonomie

Om Open Access te zijn, moet een artikel vrij en permanent toegankelijk zijn voor iedereen. Dit kan door het artikel te publiceren in een Open Access-tijdschrift, de zogenaamde "gouden" route. Een tweede optie is om een artikel open access te maken in een tijdschrift met een betaald abonnement, oftewel de "hybride" route. De "groene" route houdt in dat het artikel beschikbaar wordt gesteld via een zogenaamde "trusted repository" (een digitaal archief, bijvoorbeeld van een universiteit). Om te bepalen welke tijdschriften Open Access aanbieden maken de monitors gebruik van data uit de DOAJ, een online register van Open Access, peer-reviewed tijdschriften.

Alle details en definities die gebruikt worden voor de landelijke OA-monitoring zijn te vinden in het Definition Framework van UNL. Dit is ontwikkeld In samenwerking met experts van de universiteiten en wordt door elke universiteit toegepast.