‘Who takes the plunge?’: levendige discussie van stakeholders

Op de bijeenkomst georganiseerd door Radboud Reflects op 19 oktober is door wetenschappers een levendige discussie gevoerd over wetenschappelijk  publiceren in open access.

Het belang van betaalbare toegang tot wetenschappelijke publicaties is evident en wordt bijna door alle aanwezigen onderschreven. Maar er zitten nog een aantal dingen in de weg om de overstap te maken. Niet in de laatste plaats is dat de systematiek waarmee wetenschappers beoordeeld worden. De noodzaak en het gemak waarmee de overstap naar open access gemaakt kan worden, verschilt per discipline. Ook dat kwam tijdens de bijeenkomst op verschillende manieren naar voren.

Sarah de Rijkcke onderzoeker bij het Centrum voor Wetenschap en Technologie Studies stelt dat er een groot commercieel belang verweven is met de manier waarop de kwaliteitsbeoordeling van wetenschappers geregeld is. Dat zit een radicale omslag naar open access in de weg.

Promovendus Machteld van Egmond concludeert op basis van een onderzoek onder PHD’s van het Radboudumc, dat promovendi in principe welwillend staan tegenover het idee achter open access: het gratis toegankelijk maken van de resultaten van onderzoek gefinancierd met publiek geld. Toch kiezen zij in relatie tot hun carrière voor het publiceren in tijdschriften met een hoge impactfactor. Er is dus een hindernis te nemen om tot open access te komen.

Taalwetenschapper Johan Rooryck vertelde over LingOA en het fair open accessmodel dat daaraan ten grondslag ligt. Editorial boards hevelen hun linguïstisch tijdschrift als geheel over van een dure uitgever naar een goedkoop platform. Hij is van mening dat ook andere wetenschappelijke disciplines hier werk van kunnen maken.

Collegevoorzitter Gerard Meijer ging nadrukkelijk in op de rol van de wetenschappelijke uitgevers en stelde dat het huidige publicatiemodel met substantiële prijsstijgingen in de toekomst niet houdbaar is voor de universiteiten.  We moeten weer zelf zeggenschap en controle krijgen over dat systeem. Open access is nadrukkelijk onderdeel  van de onderhandelingen met de grote uitgevers.  

De bijeenkomst is bezocht door ruim 120 belangstellenden. Ook via livestream hebben velen de discussie gevolgd.